Ze is er nog, alleen zien we haar nu niet meer

Lynn, de zus van Luke, is drieënhalf jaar geleden overleden. ’12 februari 2022 is Lynn overleden, om half negen in de ochtend’, vertelt Luke stellig. Het tijdstip klopt precies, de datum niet helemaal. Lynn is 22 februari 2023 gestorven. Lotte vertelt dat ze eigenlijk niet precies meer weet wanneer haar grote zus Evy is overleden, ‘Volgens mij 2024 of was het nou 2025? In ieder geval op 21 februari om 14:00.’

Als snel verandert het gesprek en gaat het van hobby’s naar op kamp gaan en dan naar verjaardagen. ‘Ik ben 11 juli jarig’, vertelt Lotte. Waarop Luke antwoord: ‘Dat scheelt serieus maar een maand met mijn zus’, vertelt hij opgewekt. Maar de blik op zijn gezicht verandert snel in een bedenkelijke uitdrukking.

Nog een beetje hier

De verjaardag van Lynn is nog steeds belangrijk. ‘We gaan dan altijd iets leuks doen,’ vertelt Luke, ‘Bijvoorbeeld naar de Efteling. Dat vond Lynn fantastisch! Ook vieren we het nog met familie, dan doen we eigenlijk of ze er gewoon bij is. Ze is er ook nog, alleen zien we haar nu niet meer.’

Buiten het vieren van Lynns verjaardag voelt Luke haar nog steeds. ‘Ze haalt nog steeds grapjes met ons uit! Soms gaat midden in de nacht mijn deur open of flikkeren de lampen. Dan weet ik dat Lynn dat is.’ Lotte knikt. ‘Bij ons gaat soms het licht op de wc ineens aan. Die werkt op een beweging-sensor. Ik denk dan altijd dat het Evy is.’

Zo zijn er voor beide kleine dingetjes of gebeurtenissen waarin hun zus nog steeds voort leeft.

Lotte en Evy

Twee manieren van gemis

Luke en Lynn waren onafscheidelijk. Hij mist haar dan ook elke dag ‘We deden altijd heel veel samen. Wanneer Lynn in het ziekenhuis lag, dan lag ik er naast. We gingen dan samen gamen op bed. Eerst speelde we ook samen in de speeltuin van het Prinses Máxima Centrum, maar later had ze hier de energie niet meer voor’, vertelt Luke. Ook wisten ze elkaars geheimen. ‘Mijn zus die wist op wie ik bijvoorbeeld verliefd was. Soms wil ik haar nu iets vertellen of wil ik met Lynn spelen, maar dan zegt een stemmetje in mijn hoofd: dat kan niet meer.’

Voor Lotte is dat gemis anders. Zij mist Evy op specifieke momenten. ‘Als het de 21^e is van de maand is denk ik aan Evy. En soms als ik verdrietig ben, dan pak ik de doos erbij die ze voor mij heeft gemaakt.’ Evy heeft voor iedereen een doos achtergelaten met foto’s. Op verdrietige momenten pakt Lotte de doos erbij om het netjes te maken. ‘Soms moet ik dan eigenlijk alleen maar meer huilen’, vertelt ze.

‘Als het de 21^e is van de maand is denk ik aan Evy. En soms als ik verdrietig ben, dan pak ik de doos erbij die ze voor mij heeft gemaakt.’

Boos op de wereld

Zowel Luke als Lotte kunnen soms ook heel boos zijn. Nu komt dat gevoel vaak door anderen die schelden met de ziekte van hun zus. Lotte: ‘In de klas schelden sommige met kkr, daar word ik zo boos van. Iedereen weet namelijk dat mijn zus daaraan is overleden.’ Luke vult aan: ‘Ik heb wel eens gehad dat iemand “kanker” tegen mij zei. Toen ben ik boos op de fiets gestapt. Huilend ging ik zo snel mogelijk naar huis.’

In de tijd dat hun zussen ziek waren uitte die boosheid zich in andere zaken. Beide vonden het lastig dat hun zus zoveel aandacht kreeg. Luke: ‘Lynn lag heel veel in het ziekenhuis, maar daarom moesten we ook heel veel feestdagen daar vieren. Dat vond ik helemaal niet leuk.’ Ook vroeg iedereen alleen maar hoe het ging met hun zus, beide hadden ze dan het gevoel van: ‘en ik dan?’

Het moment van overlijden

Lotte heeft een hele andere beleving van het overlijden van haar zus dan Luke. ‘Evy kreeg een spuitje, 21 februari om 14:00. We wisten dus dat het ging komen. Van te voren hebben we ook afscheid genomen. Toen heb ik haar verteld hoeveel we van haar houden. Ik wilde er alleen niet bij zijn op het moment zelf. Dan zou ik kokhalzen, ik haat spuitjes.’

Luke weet nog heel goed hoe het ging de ochtend dat Lynn was overleden. ‘Ik had net een draak getekend en die wilde ik aan papa en mama laten zien. Toen moest mama ineens heel hard huilen. Ze probeerde te vertellen wat er aan de hand was, maar ik kon er niks van verstaan. Toen zei papa: Lynn is dood.’

Lotte stelt Luke vervolgens de vraag: ‘Hoe voelde het om haar de laatste keer te zien?’ ‘Lastig,’ zegt Luke. ‘Ik weet nog de laatste keer dat ik haar zag. Toen maakte ze mij wakker. Ik lag in bed en ineens hoorde ik: “Luke, wakker worden!” Ik snapte er niks van. Ik weet nog dat ze toen in de deuropening stond. Ik had eigenlijk de regel dat je moest kloppen, dus ik zei: “Kom maar binnen.” Toen kwam ze naar me toe, trok de deken van me af, haalde mijn kussen weg en zei: “Kom, we gaan.” En toen gingen we naar school.’

Luke en Lynn

Eenzaam

Luke heeft geen andere broers of zussen dan Lynn. ‘Soms vind ik het heel stil. Bijvoorbeeld wanneer ik wil spelen, met wie moet dat nu? Ik zou dan met papa, mama of met Frits (de hond) kunnen spelen, maar dat is niet het zelfde als met Lynn.’

Lotte voelt zich soms ook eenzaam. Haar broer is een stuk ouder dan zij. ‘Hij doet weinig met mij. Hij is vooral op zijn kamer. Dan voel ik me wel een beetje alleen.’

Beide hebben ze geen zin om het met vrienden of vriendinnen over hun zus te hebben. ‘Die snappen het niet,’ zegt Luke, ‘Dan krijg je honderden vragen. Daar heb ik helemaal geen zin in.’ Lotte knikt. ‘Ik vind dat ook heel vermoeiend.’

‘Soms vind ik het heel stil. Bijvoorbeeld wanneer ik wil spelen, met wie moet dat nu? Ik zou dan met papa, mama of met Frits (de hond) kunnen spelen, maar dat is niet het zelfde als met Lynn.’

Gevoelens

Tijdens het interview vliegen Luke en Lotte van onderwerp naar onderwerp. Er is ruimte om heel hard te lachen, het verdriet is nauwelijks merkbaar. Allebei praten ze heel onbewogen over hun zus en wat er allemaal gebeurd is. Eigenlijk vinden ze het maar saai om over te praten vertellen ze. ‘Ik verveel me, kunnen we niet iets doen?’, stelt Lotte voor. We praten verder in de speeltuin van het Prinses Máxima Centrum, even verderop. Hier vertellen zij beide over hoe ze de tijd hier hebben ervaren.

Dan komt Luke huilend aangelopen. ‘Ik ben gevallen met de step in de fontein.’ Hij is helemaal doorweekt. Onderweg komen er ineens heel veel gevoelens boven drijven. ‘Ik wist dat er iets slechts ging gebeuren vandaag. De laatste paar keren was dat altijd als ik hier kwam. Hier kregen we te horen dat Lynn dood zou gaan, en even later was dat ook zo. Ik wist het. Ik wist het.’

In tegenstelling tot Luke deelt Lotte weinig herinneringen aan het Máxima. De sterke gevoelens die bij Luke naar boven kwamen deelde ze niet. Ze baalde wel dat we er zo snel weer weg moesten.

De middag eindigt met een nat pak, een gemiste kans om langer te spelen en een paar zinnen die veel zeggen over hoe groot verdriet soms ineens weer boven kan komen. Luke en Lotte rouwen niet in stilte of in lange gesprekken, maar in kleine gebaren, losse herinneringen en in de manier waarop ze de aanwezigheid van hun zussen blijven voelen. Voor hen zijn Lynn en Evy er nog steeds, alleen zien ze hen nu niet meer.

Tekst en interview: Milou Brandsma

Toen Milou zeventien (bijna achttien) was, kreeg haar broertje op vijftienjarige leeftijd leukemie. Inmiddels studeert ze journalistiek en combineert ze haar studie met haar persoonlijke achtergrond door verhalen te schrijven over (en met) anderen die met kinderkanker te maken hebben. Met haar artikelen wil ze haar eigen beleving én die van anderen delen.

---

Kinderen rouwen anders dan volwassenen

Kinderen en jongeren rouwen anders dan volwassenen. Terwijl het verdriet bij volwassenen steeds aanwezig is, rouwen kinderen in stukjes. Dat laat het verhaal van Luke en Lotte ook zien. Het ene moment zijn ze verdrietig, even later lijkt er niets meer aan de hand en gaan ze weer helemaal op in het spel. Het is voor een kind gewoon te veel om doorlopend verdriet te voelen en daarom ‘parkeren’ kinderen hun verdriet soms even. Jongeren hebben vaak geen zin in praten maar maken tussentijdse opmerkingen, meestal als je het niet verwacht (bron: koesterkind.nl). Daar vind je als ouder/verzorger en brus meer informatie, handvatten, tips en ervaringsverhalen. Evenals op https://ikmisje.nl/.